شیء فی‏ نفسه از دیدگاه فیشته

وجود شیء فی‌نفسه به معنای جهان مستقل از ذهن و مسائل مرتبط به آن همواره یکی از مهمترین مسائل فلسفه به شمار می‌آمده است. به نظر بسیاری از متفکران، در طول تاریخ تفکر فلسفی، شیء فی‌نفسه از واقعیت برخوردار نیست. کانت از زاویه دیگری شیء فی‌نفسه را در نظر می‌گیرد. وی بیان می‌کند که متعلق آگاهی ما فقط پدیدارها هستند اما پدیدار بدون چیزی که این پدیدار، پدیدار آن باشد معنا ندارد. بنابراین لحاظ شیء فی‌نفسه برای ایجاد آگاهی ضروری است چرا که تجربه محصول شیء فی‌نفسه و فاهمه، هر دو، است. از طرف دیگر فیخته با صراحت، شیء فی‌نفسه را انکار می‌کند و فلسفه را بر «من» استوار می‌نماید. نکته‌ی مهم این است که اظهار می‌دارد کانت نیز منکر شیء فی‌نفسه است و درواقع فیخته باطن کلام کانت را ظاهر و حقیقت آن را مکشوف می‌کند. دلیل او بر این ادعا این است که شیء فی‌نفسه برای کانت صرفا یک فرض است نه چیزی بیشتر و فحوای نقد اول این است که منشأ واحد آگاهی عبارت است از «من استعلایی یا وقوف نفسانی اصلی». نویسنده در صدد بیان این مطلب است که هر چند فیخته ادله‌ی قابل توجه و قابل قبولی بر ادعای فوق اقامه می‌کند اما بررسی نقد اول کانت و نظام شناخت فیخته گواه فراروی فیخته از کانت است. هر چند این فراروی در ادامه مسیر کانتی است.